Słowniczek

Karta zgonu to dokument, który jest konieczny, aby uzyskać z Urzędu Stanu Cywilnego akt zgonu. Posiadanie karty zgonu jest także niezbędne, aby móc zlecić zakładowi pogrzebowemu przewóz zwłok do chłodni. Stwierdzić zgon, a także ustalić, z jakiej przyczyny nastąpił, to obowiązek lekarza. Zazwyczaj jest to lekarz rodzinny (czyli lekarz, który opiekował się chorym przez ostatnie 30 dni przed śmiercią). W przypadku, gdy kontakt z lekarzem POZ jest niemożliwy, stwierdzenia zgonu dokonać powinien lekarz pogotowia lub też inna osoba (np. koroner).

Karta zgonu wystawiana jest w dwóch egzemplarzach. Jeden z egzemplarzy karty zgonu, który posiada adnotację USC o zarejestrowaniu zgonu, okazywany jest w administracji cmentarza, a drugi egzemplarz służy celom statystycznym. Nie zawsze możliwe jest ustalenie przyczyny zgonu: wtedy w karcie zgonu widnieje wpis o nieustalonej przyczynie zgonu.

Akt zgonu to dokument, który jest konieczny, aby organizator pogrzebu (rodzina zmarłego lub instytucja) mogła ubiegać się o zasiłek pogrzebowy. Akt zgonu to dokument potwierdzający i rejestrujący śmierć danej osoby. Fakt śmierci zmarłego zgłasza się w Urzędzie Stanu Cywilnego właściwym dla miejsca, w którym nastąpił zgon. Jeśli jest to niemożliwe – należy zgłosić zgon w Urzędzie Stanu Cywilnego właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego lub miejsca jego pochowania. Termin zgłoszenia zgonu to 3 dni od dnia zgonu.

Jakie dane zawiera akt zgonu?

W akcie zgonu wpisywane są takie dane, jak:
- nazwisko, imię (imiona), nazwisko rodowe, stan cywilny, miejsce i datę urodzenia, miejsce zamieszkania zmarłego;
- data, godzina oraz miejsce zgonu lub znalezienia zwłok;
- nazwisko, imię (imiona) oraz nazwisko rodowe małżonka osoby zmarłej;
- nazwiska rodowe i imiona rodziców zmarłego;
- nazwisko, imię (imiona), miejsce zamieszkania osoby zgłaszającej zgon lub dane dotyczące szpitala albo zakładu.

Osoba zgłaszająca zgon powinna przedstawić następujące dokumenty:
-wystawiona przez lekarza karta zgonu;
-dowód osobisty zmarłego ( w przypadku cudzoziemca –paszport)
-dowód osobisty wnioskodawcy

Do aktu zgonu wpisuje się:
-nazwisko, imię (imiona), nazwisko rodowe, stan cywilny, miejsce i datę urodzenia, miejsce zamieszkania zmarłego;
-datę, godzinę oraz miejsce zgonu lub znalezienia zwłok;
-nazwisko, imię (imiona) oraz nazwisko rodowe małżonka osoby zmarłej;
-nazwiska rodowe i imiona rodziców zmarłego;
-nazwisko, imię (imiona), miejsce zamieszkania osoby zgłaszającej zgon lub dane dotyczące szpitala albo zakładu.

Zasiłek pogrzebowy możliwy jest do uzyskania tylko z jednego tytułu. Obecnie – od 1 marca 2011 roku – jego kwota to 4000 zł. Zasiłki pogrzebowe wypłacane są przez takie instytucje, jak ZUS, KRUS, MSWiA czy WBE. Najczęściej zasiłek pogrzebowy przysługuje członkowi rodziny, który ponosi koszty pogrzebu.

Jeśli koszty pogrzebu pokrywa inny podmiot – np. pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, instytucja kościelna, czy inna osoba, niż członek rodziny – może on otrzymać zasiłek w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyższej jednak niż 4.000 zł.

Jeśli koszty pogrzebów pokrywa więcej niż jedną osoba lub podmiot, zasiłek pogrzebowy powinien być podzielony pomiędzy te osoby lub podmioty – proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu. W przypadku pogrzebu organizowanego na koszt państwa, organizacji społecznej lub organizacji politycznej, ale członek rodziny zmarłego także poniósł część kosztów ceremonii żałobnej – wtedy zasiłek pogrzebowy powinien być wypłacony właśnie temu członkowi rodziny w pełnej kwocie 4.000 zł.

1. osoby mającej ustalone prawo do emerytury lub renty,
2. osoby mającej ustalone prawo do emerytury pomostowej,
3. ubezpieczonego, w tym ubezpieczonego z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego albo zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia,
4. osoby mającej ustalone prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego,
5. osoby, która zmarła w okresie pobierania zasiłku chorobowego albo świadczenia rehabilitacyjnego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia,
6. członka rodziny osoby wymienionej w pkt. 1-4 7. osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania,
8. cywilnej niewidomej ofiary działań wojennych pobierającej świadczenie pieniężne,
9. osoby pobierającej świadczenie przedemerytalne lub zasiłek przedemerytalny,
10. członka rodziny osoby wymienionej w pkt. 9,
11. osoby pobierającej rentę socjalną,
12. osoby, która zmarła wskutek wypadku lub choroby zawodowej powstałych w szczególnych okolicznościach,
13. osoby pobierającej rentę z tytułu wypadku lub choroby zawodowej powstałych w szczególnych okolicznościach,
14. członka rodziny osoby wymienionej w pkt. 13.

- małżonek (wdowa i wdowiec),
- rodzice, ojczym, macocha oraz osoby przysposabiające,
- dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz dzieci umieszczone w rodzinie zastępczej,
- przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności inne dzieci,
- rodzeństwo,
- dziadkowie,
- wnuki,
- osoby, nad którymi została ustanowiona opieka prawna.

Zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu.
Zasiłek pogrzebowy przysługuje także pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu.

Podstawowymi dokumentami wymaganymi do wypłaty zasiłku pogrzebowego są:
- wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego (druk ZUS Z-12),
- skrócony odpis aktu zgonu, odpis zupełny aktu urodzenia dziecka z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe albo odpis skrócony aktu urodzenia dziecka, które urodziło się martwe,
- oryginały rachunków poniesionych kosztów pogrzebu, a jeżeli oryginały zostały złożone w banku – kopie rachunków potwierdzone przez bank za zgodność z oryginałem,
- dokumenty potwierdzające pokrewieństwo lub powinowactwo zgłaszającego wniosek z osobą zmarłą (skrócone odpisy aktów stanu cywilnego),
- zaświadczenie płatnika składek o podleganiu ubezpieczeniu rentowemu w dniu śmierci (w przypadku gdy zmarła osoba ubezpieczona lub członek rodziny osoby ubezpieczonej), nie dotyczy to osób prowadzących działalność na własny rachunek oraz osób z nimi współpracujących.

Tożsamość osoby występującej z wnioskiem o zasiłek pogrzebowy jest ustalana na podstawie dokumentu ze zdjęciem.
Jeżeli pogrzeb organizowany był na koszt państwa, organizacji politycznej lub społecznej, wymagane jest zaświadczenie właściwego organu administracji państwowej lub organizacji stwierdzające pokrycie kosztów pogrzebu oraz rachunki kosztów poniesionych przez osobę występującą z wnioskiem o zasiłek pogrzebowy

Prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa w razie niezgłoszenia wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje. Jeżeli zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w tym terminie nie było możliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej albo z innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej, prawo do zasiłku wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia pogrzebu. Dokumentem potwierdzającym te okoliczności lub przyczyny jest zaświadczenie Policji lub prokuratury, odpis zupełny aktu zgonu lub inny dokument urzędowy potwierdzający zaistnienie okoliczności lub przyczyn uniemożliwiających zgłoszenie wniosku.

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury, w tym emerytury pomostowej  lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy. Renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Dzieci :
Do renty rodzinnej mają prawo: dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci  przysposobione – do ukończenia 16 lat, a po osiągnięciu tego wieku, pod warunkiem nauki w szkole, do ukończenia 25 lat oraz bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy do ukończenia 16 lat  lub w czasie nauki w szkole do ukończenia 25 lat. Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty przedłuża się do zakończenia tego roku studiów. Pod pojęciem „nauki w szkole” należy rozumieć naukę pobieraną w systemie dziennym, wieczorowym, zaocznym oraz eksternistycznym.

Wnuki i rodzeństwo :
Prawo do renty rodzinnej mają także wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka, jeżeli spełniają takie warunki jak dzieci własne i zostały przyjęte na wychowanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku, a ponadto nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją – jeżeli nie mogą zapewnić im utrzymania albo ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.

Wdowa :
Prawo do renty rodzinnej przysługuje wdowie, jeśli w chwili śmierci męża ukończyła 50 lat lub była niezdolna do pracy, albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie ukończyły 16 lat, a jeżeli uczą się – 18 lat życia lub są całkowicie niezdolne do pracy. Uprawnienie do renty rodzinnej przysługuje również wdowie, jeśli spełni warunek dotyczący wieku lub niezdolności do pracy w okresie nie dłuższym niż 5 lat od śmierci męża lub od zaprzestania wychowywania ww. dzieci. Wdowa, która przed śmiercią męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia w/w warunków wymaganych od wdowy, w dniu śmierci męża miała prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. Wdowa, która nie spełnia żadnego z wymienionych warunków wymaganych do przyznania renty rodzinnej i nie posiada niezbędnych źródeł utrzymania – ma prawo do okresowej renty rodzinnej przez okres jednego roku od dnia śmierci męża albo przez okres uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od śmierci męża.

Wdowiec :
Przepisy dotyczące wdowy  stosuje się odpowiednio do wdowca. Rozwiedziona małżonka Prawo do renty rodzinnej przysługuje także rozwiedzionej małżonce lub małżonce pozostającej w separacji,  jeżeli spełnia warunki wymagane od wdowy, a ponadto wykaże, że w dniu śmierci zmarłego małżonka miała prawo do alimentów z jego strony ustalonych wyrokiem lub ugodą sądową. W przypadku braku takiego wyroku lub ugody sądowej małżonka rozwiedziona lub pozostająca w separacji, dla nabycia prawa do renty rodzinnej musi wykazać, że w dniu śmierci zmarłego pomiędzy małżonkami rozwiedzionymi lub separowanymi istniał obowiązek alimentacyjny z mocy prawa oraz, że obowiązek ten był skonkretyzowany w drodze umowy lub był faktycznie realizowany.

Rodzice : Rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania a ponadto spełniają warunki takie jak dla wdowy/wdowca (dotyczące wieku, niezdolności do pracy lub wychowywania dzieci).

Renta rodzinna wynosi:
- dla jednej osoby uprawnionej – 85%świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu
- dla dwóch osób uprawnionych – 90%świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu
- dla trzech i więcej osób uprawnionych – 95%świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.

Organ rentowy, w oparciu o posiadaną dokumentację dotyczącą ubezpieczonego (emeryta/rencisty) lub przedłożoną do wniosku o rentę rodzinną, jest zobowiązany badać uprawnienia do wszystkich świadczeń emerytalno-rentowych, jakie przysługiwałyby zmarłemu w dacie śmierci, oraz ich wysokości i ustalić rentę rodzinną po świadczeniu przysługującym w najkorzystniejszej wysokości. Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która w razie konieczności dzielona jest w równych częściach między uprawnionych. Jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest sierota zupełna, przysługuje jej dodatek dla sierot zupełnych.

Za niezrealizowane świadczenia uważa się wszystkie świadczenia należne do dnia śmierci emeryta lub rencisty.
Niezrealizowane świadczenia wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi osoba uprawniona prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku – małżonkowi i dzieciom, z którymi ta osoba nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku – innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba. Wniosek o wypłatę niezrealizowanych świadczeń należy zgłosić przed upływem 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której świadczenia przysługiwały. Po upływie tego czasu roszczenia o wypłatę niezrealizowanych świadczeń wygasają, chyba że przed upływem tego okresu zostanie zgłoszony wniosek o dalsze prowadzenie postępowania w sprawie.

- Wyciągi z akt stanu cywilnego potwierdzające datę urodzenia, zgonu, małżeństwa,
- Środki dowodowe potwierdzające fakt prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego lub fakt przyczyniania się do utrzymywania osoby zmarłej.